Đăng ký sáng chế phần mềm

Thế giới hiện nay là thế giới của công nghệ thông tin. Mỗi ngày đều có hàng trăm, hàng nghìn phần mềm mới được các lập trình viên máy tính trên khắp thế giới sáng tạo ra để giúp phục vụ, phát triển đời sống con người. Bất kể là phần mềm hệ thống, phần mềm ứng dụng, phần mềm dịch mã,… đến phần mềm mã nguồn đóng, phần mềm mã nguồn mở, tất cả đều thuộc phạm trù phần mềm chương trình máy tính. Chính vì vậy, khi một cá nhân/tổ chức dành một lượng lớn thời gian và tiền bạc để sáng chế ra một phần mềm độc đáo nào đó, họ sẽ muốn có được quyền sở hữu hoàn toàn đối với phần mềm đó và thậm chí là thu lợi nhuận về từ đó. Vậy, làm thế nào để đăng ký sáng chế phần mềm?

Phần mềm là một tập hợp các chương trình phối hợp với phần cứng để chạy máy. Nó là tập hợp các hướng dẫn hoặc dữ liệu vận hành máy tính cách hoạt động. Phần mềm thực hiện các chức năng của nó bằng cách gửi các chỉ thị trực tiếp đến phần cứng hoặc cung cấp dữ liệu để phục vụ các chương trình hay phần mềm khác. Việc thực thi nhiệm vụ có thể là tự động hoặc thực hiện theo các thông tin, dữ liệu đầu vào.

Phần mềm (chương trình máy tính) là một loại hình tác phẩm.

Phần mềm máy tính có được được bảo hộ sáng chế không?

Khoản 1 Điều 22 Luật sở hữu trí tuệ đã nêu rõ định nghĩa về chương trình máy tính:

Chương trình máy tính là tập hợp các chỉ dẫn được thể hiện dưới dạng các lệnh, các mã, lược đồ hoặc bất kỳ dạng nào khác, khi gắn vào một phương tiện mà máy tính đọc được, có khả năng làm cho máy tính thực hiện được một công việc hoặc đạt được một kết quả cụ thể.

Chương trình máy tính được bảo hộ như tác phẩm văn học, dù được thể hiện dưới dạng mã nguồn hay mã máy.

Ngoài ra, khoản 2 Điều 59 Luật SHTT cũng quy định:

Các đối tượng sau đây không được bảo hộ với danh nghĩa sáng chế:

1. Phát minh, lý thuyết khoa học, phương pháp toán học;

2. Sơ đồ, kế hoạch, quy tắc và phương pháp để thực hiện các hoạt động trí óc, huấn luyện vật nuôi, thực hiện trò chơi, kinh doanh; chương trình máy tính;

…

Qua đó, chương trình máy tính là một trong những đối tượng không được bảo hộ với danh nghĩa sáng chế.

Điều kiện gì để phần mềm máy tính được bảo hộ sáng chế ?

Vậy, theo những điều khoản trên của Luật sở hữu trí tuệ, chương trình máy tính là đối tượng không được bảo hộ dưới danh nghĩa là sáng chế. Vậy, phần mềm máy tính cần đáp ứng đủ điều kiện gì thì mới được bảo hộ sáng chế?

Theo quy chế thẩm định đơn đăng ký sáng chế (ban hành kèm theo quyết định số 487/QĐ-SHTT ngày 31/3/2010):

Mặc dù chương trình máy tính thuộc danh mục các đối tượng không được bảo hộ với danh nghĩa sáng chế nhưng nếu đối tượng yêu cầu bảo hộ có đặc tính kỹ thuật và thực sự là một giải pháp kỹ thuật, nhằm giải quyết một vấn đề kỹ thuật bằng một phương tiện kỹ thuật để tạo ra một hiệu quả kỹ thuật thì nó có thể được bảo hộ với danh nghĩa sáng chế.

Ví dụ: Một thao tác xử lý dữ liệu được điều khiển bởi chương trình máy tính mà về lý thuyết có thể được thực hiện một cách tương đương nhờ các mạch đặc biệt, và việc thực hiện chương trình luôn kèm theo các hiệu ứng vật lý, chẳng hạn các dòng điện, thì bản thân các hiệu ứng vật lý thông thường như vậy không đủ để làm cho chương trình có đặc tính kỹ thuật. Tuy nhiên, nếu một chương trình máy tính, khi chạy trên máy tính, tạo ra hiệu quả kỹ thuật khác ngoài các hiệu ứng vật lý thông thường này thì chương trình đó có khả năng được bảo hộ với danh nghĩa sáng chế.

Qua đó, trong trường hợp đối tượng yêu cầu bảo hộ có đặc tính kĩ thuật và thực sự là một giải pháp kĩ thuật thì phần mềm máy tính đó có thể được bảo hộ với danh nghĩa sáng chế.